Benzen to związek chemiczny o szerokim zastosowaniu. Nie należy do grupy zanieczyszczeń powietrza, z którymi stykamy się najczęściej, ale cechuje się wysoką toksycznością. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest benzen, czym grozi kontakt z nim oraz w jaki sposób można go usunąć.
Czym jest benzen
Benzen to organiczny związek chemiczny o wzorze sumarycznym C6H6. Oznacza to, że składa się z 6 atomów węgla (C) i 6 atomów wodoru (H). Jego cząsteczka ma budowę przypominającą kształtem pierścień, podobnie jak inne węglowodory aromatyczne, do których się zalicza.
W temperaturze pokojowej jest przezroczystą i bezbarwną cieczą o intensywnym zapachu. Charakteryzuje się wysoką lotnością i możliwością uzyskiwania dużych stężeń w powietrzu.
Temperatura wrzenia benzenu wynosi 80°C. Związek ten wyróżnia się także brakiem rozpuszczania lub słaym rozpuszczaniem w wodzie oraz łatwopalnością. Podczas spalania wydziela czarny, smolisty dym.
Odkrycia benzenu dokonał w 1825 r. Michael Faraday i uczynił to przypadkowo, podczas skraplania gazu świetlnego.
Właściwości benzenu
| Nazwa | Benzen |
| Wzór sumaryczny | C₆H₆ |
| Wzór strukturalny | Pierścień sześcioczłonowy z naprzemiennymi wiązaniami podwójnymi (struktura aromatyczna) |
| Masa molowa | 78,11 g/mol |
| Stan skupienia w temp. pokojowej | Ciecz |
| Wygląd | Bezbarwna, przezroczysta ciecz |
| Zapach | Charakterystyczny, słodkawy |
| Temperatura topnienia | 5,53 °C |
| Temperatura wrzenia | 80,1 °C |
| Gęstość (20 °C) | 0,8765 g/cm³ |
| Rozpuszczalność w wodzie | Bardzo mała (~1,8 g/L w 25 °C) |
| Palność | Bardzo łatwopalny |
| Zastosowania | Rozpuszczalnik, surowiec do produkcji tworzyw sztucznych, barwników, detergentów |
| Toksyczność | Toksyczny przy wdychaniu i kontakcie ze skórą, powoduje m.in. nowotwory |
Emisja benzenu
Co celów przemysłowych jest otrzymywany z ropy naftowej w wyniku katalitycznego reformingu, a także w procesach alkalizacji i odwodornienia pochodnych benzenu oraz cyklizacji i aromatyzacji węglowodorów parafinowych.
Jednak nie oznacza to, że powstawanie benzenu zawsze stanowi wynik celowych działań. Do jego emisji dochodzi podczas spalania węgla i ropy naftowej, tak więc jest składnikiem dymu wydobywającego się z rur samochodowych oraz kominów domów i zakładów przemysłowych.
Jeśli chodzi o przemysł, to największe ilości benzenu generują zakłady hutnicze, rafineryjne, motoryzacyjne i chemiczne.
Ponadto benzen stanowi jeden ze składników dymu tytoniowego – z jednego papierosa powstaje około 40 μg tego związku.
W okolicach zakładów przemysłowych stężenie benzenu może sięgać 349 μg/m3.
Zastosowania benzenu
Benzen znalazł zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Jest wykorzystywany m.in. do produkcji:
- barwników,
- tworzyw sztucznych,
- żywic syntetycznych,
- pestycydów,
- rozcieńczalników do farb poliwinylowych i chlorokauczukowych oraz lakierów poliuretanowych, ftalowych i polichlo-rowinylowych,
- fenolu (składnika środków grzybobójczych i herbicydów),
- środków czyszczących (jednak coraz rzadziej, ze względu na szkodliwe działanie).
Wpływ benzenu na zdrowie
Ciekły benzen wchłania się przez skórę, jednak do organizmu człowieka trafia głównie drogą oddechową, w postaci oparów.
Pierwsze skutki ekspozycji na benzen to przede wszystkim:
- bóle głowy,
- uczucie senności,
- nadmierne pobudzenie,
- bladość skóry,
- podrażnienie oczu i skóry (w przypadku kontaktu z postacią ciekłą).
Długotrwały ekspozycja na benzen prowadzi natomiast do:
- niedokrwistości, w tym niedokrwistości aplastycznej, czyli aplazji szpiku,
- martwicy lub zwyrodnienia organów takich jak mięsień sercowy, wątroba, nerki,
- rozległych krwotoków wewnętrznych,
- chorób nowotworowych, w tym białaczki.
W przypadku ostrego zatrucia mogą wystąpić:
- zawroty głowy,
- zaburzenia równowagi,
- arytmia,
- drgawki,
- problemy z oddychaniem,
- utrata przytomności,
- zatrzymanie akcji serca,
- zgon.
Najbardziej narażeni na szkodliwe działanie benzenu są pracownicy zakładów, w których ten związek jest produkowany i wykorzystywany.
W warunkach domowych ryzyko ekspozycji na benzen – a zwłaszcza ostrego zatrucia – jest niewielkie.
Co usuwa benzen z powietrza?
Aby ograniczyć ryzyko zatrucia benzenem, należy przede wszystkim zachować ostrożność podczas korzystania z produktów, w których znajduje się ten związek. Pomocne będą:
- odpowiednia wentylacja,
- odzież ochronna (maseczki, rękawiczki)
- oczyszczacz powietrza.
Benzen jest obecny w powietrzu w postaci oparów, tak więc najlepszy sposób na usunięcie go to zastosowanie oczyszczacza powietrza z filtrem węglowym. W przypadku gazów organicznych węgiel aktywny zapewnia bardzo wysoką skuteczność.
Oba oczyszczacze powietrza Klarta zostały wyposażone w pojemne filtry węglowe, które dzięki bardzo dobrej pojemności gwarantują efektywną ochronę przez długi czas.
Warto dodać, że dobry oczyszczacz powietrza usuwa z powietrza także inne lotne związki organiczne, które są bardziej powszechne w naszym otoczeniu niż benzen. Jako przykład można wskazać formaldehyd, będący składnikiem np. klejów, lakierów czy farb.
Źródła:
- Benzen, archiwum.ciop.pl
- Co to jest benzen? Jakie ma właściwości i zastosowania?, products.pcc.eu
- M. Kostyńska, Benzen – charakterystyka i występowanie. Jakie są objawy zatrucia benzenem?, medonet.pl
- Benzen – toksyczność i objawy zatrucia, poradnikzdrowie.pl
Izabella Romanowska
Ekspertka KlartaEkspertka od oczyszczaczy powietrza z 8 letnim doświadczeniem w branży. Moją pasją jest tworzenie przyjaznych dla środowiska i skutecznych rozwiązań, które pozwolą Ci cieszyć się czystym i świeżym powietrzem w Twoim domu czy biurze.