Co to jest WWA?

Co oznacza skrót WWA? Wbrew pozorom nie chodzi o Warszawę, choć ona również dotknięta jest problemem, który opisujemy w poniższym artykule. WWA to także skrót od wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych – grupy związków dość powszechnie pojawiających się w środowisku wskutek niepełnego spalania materii organicznych.

Ich obecność w powietrzu, jak i żywności jest niebezpieczna ze względu na kancerogenny charakter substancji. Jak powstają WWA i jaki jest wpływ wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych na zdrowie?

Czym są WWA?

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (czasem z ang. nazywane też „policyklicznymi węglowodorami aromatycznymi”) to grupa nawet 200 węglowodorów, zawierających co najmniej 2 lub więcej skondensowane pierścienie aromatyczne stworzone przez atomy węgla i wodoru.

Co ważne, powstają związki te podczas niecałkowitego spalania i pirolizy materii organicznej. W czystej postaci występują w środowisku formie stałej.

Mają one też właściwości hydrofobowe i litofilne, charakteryzują się wysoką temperaturą topnienia i długim okresem półtrwania w środowisku.

Najpopularniejszym wielopierścieniowym węglowodorem aromatycznym jest benzo(a)piren. Jest on też najlepiej przebadaną substancją (nt. jego toksyczności powstało wiele badań). Ze względu na swój rakotwórczy, mutagenny i genotoksyczny potencjał pozostałe związki również są niebezpieczne dla zdrowia.

Jakie są najczęściej spotykane WWA?

Spośród niemal 200 związków, do najczęściej występujących zaliczamy 17 z nich:

• Acenaften (C12H10),
• Acenaftylen (C12H8),
• Fluoren (C13H10),
• Antracen (C14H10),
• Fenantren (C14H10),
• Fluoranten (C16H10),
• Piren (C16H10),
• Chryzen (C18H12),
• Benzo(a)antracen (C18H12),
• Benzo(a)piren (C20H12),
• Benzo(b)fluoranten (C20H12),
• Benzo(e)piren (C20H12),
• Benzo(k)fluoranten (C20H12),
• Benzo(j)fluoranten (C20H12),
• Dibenzo(a,h)antracen (C22H14),
• Benzio(g,h,i)perylen (C22H12),
• Indeno(1,2,3-cd)piren (C22H12).

Co ciekawe, według licznych badań wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne nie występują nigdy w środowisku pojedynczo, a więc wysokie stężenie jednego związku z tej grupy najprawdopodobniej wiąże się również z wysokim poziomem przynajmniej jeszcze jednej substancji.

Jak powstają WWA?

Występowanie WWA w środowisku człowieka ma charakter powszechny. Powstają one głównie w procesach niecałkowitego spalania związków organicznych, np. drewna iglastego czy paliw kopalnianych, ale także chociażby w trakcie palenia papierosów i obróbki termicznej żywności.

Ze względu na źródło procesów, możemy je również podzielić na naturalne i antropogeniczne.

Naturalne procesy prowadzące do powstawania wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych:

• Pożary lasów
• Wybuchy wulkanów
• Procesy hydrotermiczne

Działalność człowieka przyczyniająca się do powstawania WWA:

• Spalanie paliw kopalnianych,
• wytwarzanie energii w elektrowniach i elektrociepłowniach,
• pojazdy spalinowe
• przemysł ciężki: koksownie, rafinerie, huty
• palenie wyrobów tytoniowych
• spalarnie śmieci
• spalanie drewna iglastego
• obróbka termiczna żywności, w szczególności wędzenie, grillowanie, ale też smażenie

Węglowodory aromatyczne w powietrzu – groźny składnik smogu

Wspomniany już benzo(a)piren stanowi główny przedmiot analiz badaczy w Polsce i Europie. To ten związek jest tez monitorowany przez międzynarodowe, jak i krajowe agencje, m.in. Generalny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ).

Jest on także jedynym, dla którego została ustalona oficjalna norma: na terenie całej Europy wynosi ona do 1 ng/m³.

Z danych Europejskiej Agencji Środowiska z 2019 roku wynika, że Polska w większości stanowiła czerwono-brunatną plamę na mapie Europy.

Oprócz tego w Polsce mierzy się chociażby poziom: enzo(a)antracen, benzo(b)fluoranten, benzo(j)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, dibenzo(a,h)antracen.

Jak WWA wpływają na nasze zdrowie?

Andrzej Guła, prezes Krakowskiego Alarmu Smogowego porównuje ilość wdychanego przez rok benzo(a)pirenu do ilości wypalonych papierosów. Dla mieszkańca Krakowa oznacza to dawkę blisko 2500 papierosów rocznie (prawie 7 papierosów dziennie).

Najgłośniej o wielpierścieniowych węglowodorach aromatycznych zdaje się mówić w kontekście ich mutagenności i kancerogenności.

Wpływ WWA na zdrowie człowieka

1. Większe ryzyko zachorowań na nowotwory:

• rak płuc (w wyniku wdychania pyłów zawieszonych zawierających np. benzo(a)piren),
• rak żołądka (spożywanie pokarmów o dużym stężeniu WWA)
• rak piersi (wysoki poziom kompleksów WWA-DNA we krwi) 

2. Niebezpieczna mutacja w obrębie genu p53 – gen ten odpowiada za kontrolę przebiegu cyklu komórkowego. Jego uszkodzenie prowadzi np. do niekontrolowanej proliferacji i produkcji komórek z uszkodzonym DNA.

3. Częstsze infekcje górnych dróg oddechowych, cięższy przebieg astmy i alergii

4. Pogorszenie procesów poznawczych:

• szybciej postępujące pogorszenie sprawności umysłowej
• opóźnienie rozwoju funkcji poznawczych u dzieci

5. Większe ryzyko patologii ciąży i chorób poporodowych:

• poronienia,
• przedwczesny poród,
• mniejsza masa urodzeniowa,
• zmniejszony obwód głowy dziecka

6. Problemy z potencją i jakością nasienia u mężczyzn

Jak chronić się przed wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi?

Jak pokazują badania, związki te w zdecydowanej większości dostają się do naszego organizmu wraz ze spożywaną żywnością.

Dlatego też warto przede wszystkim ograniczyć spożycie produktów poddawanych wędzeniu i grillowaniu: mięs oraz konserw mięsnych, jak i rybnych.

Szacuje się, że na skutek pirolizy (rozkładu pod wpływem wysokiej temperatury) tłuszczu z mięsa, który kapie na ogień, na którym jest ono grillowane, wytwarza się nawet do 20 ug WWA na 1 kg produktu.

Wśród produktów w nieprzetworzonej formie WWA znajdziemy w: orzeszkach, kawie, herbacie rafinowanym oleju roślinnym czy szpinaku.

Oprócz spożywanych pokarmów, drugi najważniejszym źródłem ekspozycji na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne są zanieczyszczenia powietrza. I tu nieocenione zdają się być oczyszczacze powietrza.

Oczyszczacze powietrza Klarta – technologia w służbie Twojego zdrowia

Łącząc skuteczną filtrację powietrza z nowoczesnym, bardzo czułymi czujnikami jakości powietrza, restrykcyjnym algorytmem pracy oraz jonizacją plazmową, Klarta Stor 3 i Klarta Forste 4 gwarantują kompleksową ochronę przed groźnymi policyklicznymi węglowodorami aromatycznymi.

Jak oczyszczacze powietrza Klarta chronią Twój organizm przed WWA?

1. Pojemne filtry HEPA H13 EF

Sercem naszych oczyszczaczy powietrza są filtry HEPA. Dzięki swojej porowatej, gęsto utkanej strukturze są one w stanie zatrzymać nawet bardzo drobne, mikroskopijne cząsteczki o wielkości 0,01 mikrona.

Osiągają one również do 99,97 % skuteczności filtracji dla najtrudniejszej do wychwycenia frakcji zanieczyszczeń – ok. 0,3 mikrona. Bez problemu zatrzymują one najgroźniejsze substancje smogowe: w tym piren, fluoren, antracen i inne.

Oznaczenie EF odpowiada za filtry Extra Fold, charakteryzujące się wzrostem przepływu powietrza i tempa oczyszczania od 5 do 10%.

2. 3 x IQ Sensor

Czułe, precyzyjne czujniki 3 x IQ Sensor na bieżąco monitorują poziom PM2,5, temperatury i wilgotności, informując o wszelkich przekroczeniach za pomocą cyfrowych wskazań na wyświetlaczu, jak i w aplikacji mobilnej.

Dzięki temu otrzymujesz stały, łatwy dostęp do informacji o stanie powietrza w Twoim otoczeniu.

3. Restrykcyjna ocena jakości powietrza

Czujniki oraz filtry stanowią bazę naszych oczyszczaczy. Można je porównać do tzw. „hardware’u” w komputerze. Tym, co jednak wyróżnia Klartę Stor 3 i Klartę Forste 4 jest „software”.

Nasze modele należą do najbardziej restrykcyjnych oczyszczaczy powietrza w Polsce, reagując zwiększeniem obrotów już przy 5 ug/m³ PM2,5, a więc 50 % dopuszczalnej normy średniorocznej.

4. ION Plasma Air

45 milionów jonów ujemnych i 30 milionów jonów dodatnich na cm³ to potężna dawka cząsteczek zdolnych przyciągać zanieczyszczenia, w tym drobinki związków należących do węglowodorów aromatycznych.

Tworząc silnie reaktywne rodniki hydroksylowe (OH) przylegają do powierzchni dryfujących cząsteczek, uszkadzając zawarte w nich białko i destabilizując strukturę komórkową. Tym sposobem unieszkodliwiają nie tylko pyły zawieszone, ale też bakterie, wirusy czy alergeny.

Źródła:

1. Wilczyński, G. “Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) jako szczególna grupa związków – budowa, właściwości, zagrożenia.” Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie, 12 września 2013 r., www.wsse.krakow.pl/, dostęp 5 sierpnia 2025
2. Wilińska, Aneta. “Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA): czym są i czy należy się ich obawiać?” Dietetycy.org.pl, ostatnia aktualizacja 13 listopada 2021, dostęp 5 sierpnia 2025.
3. Wnuk, K. „Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) – trujący składnik smogu.” Poradnik czystego powietrza, www.ranking-oczyszczaczy.pl/, 16 czerwca 2025. Dostęp 5 sierpnia 2025