Lotne związki organiczne – czy są groźne? Jak ograniczyć ich ilość?

Lotne związki organiczne, w skrócie LZO lub VOC to substancje powszechnie obecne w naszym otoczeniu. Zawierają bowiem cząsteczkę węgla, łatwo ulatniają się i przechodzą w stan gazowy lub pary w temperaturze pokojowej. Nie wszystkie  Jedne z nich są bardziej toksyczne, inne mniej, niemniej wszystkie

Czym są lotne związki organiczne?

Lotne związki organiczne, w skrócie LZO lub VOC (z ang. Volatile Organic Compounds) to dość duża grupa substancji, które posiadają co najmniej jeden pierwiastek węgla i jeden lub więcej pierwiastków wodoru, bromu, tlenu, siarki, fosforu, azotu czy krzemu.

Charakteryzują się one łatwym przechodzeniem w postać pary lub gazu (wrzenie w zakresie 50-250 ^oC w warunkach normalnego ciśnienia) oraz niską rozpuszczalnością w wodzie.

Źródła lotnych związków organicznych

Skąd biorą się LZO w naszym otoczeniu? Ich emisja może mieć dwojakie pochodzenie: są one wydzielane zarówno w wyniku procesów naturalnych, jak i w efekcie działalności człowieka.   

Wiele lotnych związków organicznych stanowi produkty uboczne procesów przemysłowych lub powstających w wyniku reakcji chemicznych z udziałem łatwo parujących substancji. Do takich substancji tych zaliczają się m.in. aceton, benzen, formaldehyd, toluen.

Źródła emisji LZO

Ze względu na pochodzenie, LZO dzielimy na dwie główne kategorie: antropogeniczne i naturalne

Źródła antropogeniczne (związane z działalnością człowieka)

Według danych Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), znacząca większość emisji szkodliwych lotnych związków organicznych w powietrzu pochodzi z działalności człowieka. Kluczowe sektory odpowiedzialne za emisję LZO w Polsce to:

• Stosowanie rozpuszczalników i innych produktów: Obejmuje to użycie farb, lakierów, klejów, zmywaczy, a także procesy odtłuszczania metali i czyszczenia chemicznego.
• Transport: LZO powstają w wyniku spalania paliw w transporcie, zarówno drogowym, jak i lotniczym, kolejowym oraz morskim.
• Procesy spalania paliw: Emisje występują w sektorze energetycznym, w przemyśle oraz w sektorze komunalno-bytowym.
• Procesy przemysłowe: Dotyczą produkcji m.in. cementu, szkła, farb, a także branży chemicznej.
• Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych: Emisje lotne są związane z wydobyciem i transportem paliw stałych oraz gazu ziemnego i ropy naftowej.

Źródła naturalne

W środowisku naturalnym LZO są uwalniane w wyniku wielu procesów. Naturalne emisje pochodzą głównie z roślin, gleby i oceanów. Rośliny emitują lotne substancje, które pomagają w zapylaniu lub działają jako mechanizm obronny.

Przykłady naturalnych LZO to alfa-pinen, odpowiedzialny za charakterystyczny zapach choinki , oraz izopren, emitowany corocznie w ogromnych ilościach przez wiele gatunków roślin, m.in. dęby, topole i eukaliptusy.

Duże ilości lotnych związków organicznych dostają się do atmosfery również podczas pożarów lasów oraz wybuchów wulkanów.

LZO w produktach domowego użytku

Niektóre z lotnych związków organicznych znajdziesz też w produktach używanych na co dzień w domu. Są to chociażby:

• farby na bazie rozpuszczalników; 
• kleje, tynki i masy gipsowe; 
• lakiery, nabłyszczacze
• rozpuszczalniki organiczne
• środki przeciw molom
• fotokopiarki i tusze do drukarek
• odświeżacze powietrza w aerozolu
• produkty na bazie nafty

Czy LZO są groźne dla zdrowia?

Nie wszystkie lotne związki organiczne wykazują działanie szkodliwe dla zdrowia. Szacuje się jednak, że aż 73% z nich może mieć działanie kancerogenne.

Rakotwórcze oddziaływanie jest jednak skutkiem, który objawia się w dłuższej perspektywie czasu. W poniższej tabeli zebraliśmy krótko oraz długoterminowe skutki ekspozycji na LZO.

Jak usunąć lotne związki organiczne?

Oczyszczacze powietrza Klarta

Oczyszczacze powietrza Klarta wyposażone są zarówno w filtry HEPA, jak i węglowe. I to właśnie te drugie są kluczowe przy neutralizowaniu groźnych lotnych związków organicznych.

Dzięki cząsteczkom węgla aktywnego, którego 1 gram posiada aż 1500 m² powierzchni chłonnej, filtr ten jest w stanie adsorbować formaldehyd, aceton, benzen, toluen czy dym nikotynowy. 

Jest to więc najskuteczniejszy sposób ochrony przed LZO, emitowanymi np. z mebli czy elementów wykończenia.

Świadomy wybór produktów

W miarę możliwości wybieraj te produkty wykończenia wnętrz, np. farby i kleje, które oparte na wodzie zamiast na rozpuszczalnikach. Unikaj również tanich płyt laminowanych, które mogą w przyszłość emitować formaldehyd do Twojego najbliższego otoczenia.

Kosmetyki i odświeżacze powietrza w formie aerozolu zamień na produktu w żelu lub sztyfcie.

Wietrzenie pomieszczeń

Kolejnym, być może oczywistym rozwiązaniem, o którym często jednak zapominamy jest wietrzenie pomieszczeń. I nie chodzi o to, by mieć cały czas otwarte okno. Wręcz odwrotnie. Znacznie lepsze efekty, zwłaszcza zimą przynosi krótkie, acz intensywne wietrzenie mieszkania.

Wystarczy 5-10 minut przy szeroko otwartych oknach, by wymienić powietrze w pomieszczeniu. I choć nie usunie to całkowicie problemu, to pomoże znacznie zmniejszyć stężenie drażniących substancji w pomieszczeniu.