Oczyszczacz powietrza a zdrowie. 10 skutków smogu dla zdrowia

Według statystyk Światowej Organizacji Zdrowia 24 % zgonów z powodu udaru mózgu na świecie ma związek ze smogiem. Przyczynia się on także do 25 % zgonów z powodu chorób serca. W Polsce z powodu chorób posmogowych umiera co roku ok. 40 tys. osób. To najbardziej przykre i nieodwracalne skutki smogu. Może on jednak również przyczyniać się do schorzeń i dolegliwości, których na co dzień nie jesteśmy świadomi. W poniższym artykule lista 10 skutków smogu dla zdrowia oraz rady, jak skutecznie bronić się przed smogiem.

Co to jest smog?

A czym jest tak naprawdę smog? Smog (z ang. smoke + fog, czyli dym + mgła) to nic innego jak mieszanina zanieczyszczeń powietrza, przede wszystkim tzw. pyłów zawieszonych, powstała przy sprzyjających warunkach atmosferycznych.

W ich skład smogu mogą wchodzić toksyczne substancje jak: benzo(a)piren, dioksyny, furany, ale także metale ciężkie oraz kurz i pył wzniecane przez ludzi i transport. Z transportu pochodzą również ścieralne elementy opon i klocków hamulcowych.

Wpływ smogu na zdrowie

Na początek garść statystyk. Wg EEA (European Environment Agency) w 2019 roku:

• W Polsce odnotowano 43 tys. zgonów, będących skutkiem ekspozycji na pył PM2,5. W całej UE było to 307 tys. zgonów. 
• 1500 osób zmarło na skutek dużej ekspozycji na dwutlenek azotu. W całej UE 40400 osób.
• 1100 zgonów odnotowano w wyniku przekroczenia poziomu ozonu w powietrzu. W całej UE 16800 zgonów.
• Zanieczyszczenia powietrza w Polsce skracają średnią oczekiwaną długość życia o rok

Natomiast wg danych WHO (Światowa Organizacja Zdrowia):

• 24 % wszystkich zgonów z powodu udaru mózgu na świecie ma związek ze smogiem,
• smog przyczynia się także do 25 % zgonów z powodu chorób serca
• i do 43 % śmierci z powodu chorób płuc.

I choć dane obrazują m.in. 33% spadek liczby zgonów związanych z narażeniem na drobny pył zawieszony (PM2,5) w porównaniu z rokiem 2005, wciąż zanieczyszczone powietrza przyczynia się do wielu doraźnych, jak i przewlekłych dolegliwości. 

10 skutków smogu dla zdrowia

Do najczęściej wymienianych negatywnych skutków smogu zaliczamy:

1. Podrażnienia nosa i gardła, kaszel, katar

2. Częstsze zapalenia zatok i infekcje górnych dróg oddechowych

3. Zaostrzenie objawów astmatycznych i alergicznych

4. Choroby układu naczyniowo-krwionośnego

5. Udary mózgu

6. Choroby neurodegeneracyjne

7. Nowotwory układu oddechowego i moczowego

8. Problemy z pamięcią i koncentracją, gorsze wyniki w pracy i nauce

9. Szkodliwy wpływ na ciążę i noworodki

10. Skrócenie długości życia

1. Podrażnienia nosa i gardła. Kaszel oraz katar

Najbardziej powszechnym, odczuwalnym od razu skutkiem wdychania zanieczyszczonego powietrza jest charakterystyczne drapanie w gardle. Konieczność odchrząkiwania, pojawiająca się chrypa, kaszel, a także katar mogą być oznaką podrażnień górnych dróg oddechowych.

2. Częstsze zapalenia zatok i infekcje górnych dróg oddechowych

Konsekwencją tych podrażnień jest np. występowanie ostrego zapalenia zatok, szczególnie u osób, które już na co dzień skarżą się na przewlekłe dolegliwości ze strony zatok. Podrażnione, zmęczone śluzówki nosa tracą swą naturalną sprężystość, przez co zmniejsza się ich skuteczność w powstrzymywaniu bakterii i wirusów krążących w powietrzu. Osoby mieszkające na co dzień w rejonie o dużym natężeniu smogu mogą częściej cierpieć z powodu anginy, zapalenia gardła czy oskrzeli.

3. Zaostrzenie objawów alergicznych i astmatycznych

Pyłki roślin, czy roztocza kurzu łączą się z pyłami zawieszonymi w większe cząsteczki. Wszelkie zanieczyszczenia wnikające do dróg oddechowych pobudzają układ immunologiczny do reakcji obronnej. Jak zauważa dr n. med. Piotr Rapiejko z Kliniki Otolaryngologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie, „zanieczyszczenia powietrza, osadzające się na pyłkach roślin, mogą nawet znacznie nasilać objawy alergicznego nieżytu nosa. Tlenki metali, jak i benzopiren np. są w stanie wywoływać silną reakcję alergiczną (nieżyt nosa, zapalenie spojówek, a nawet astmę oskrzelową).

4. Choroby układu naczyniowo-krwionośnego

Naczynia krwionośne zdrowych, młodych osób (zwłaszcza kobiet) są niezwykle wrażliwe na negatywny wpływ smogu. Pod wpływem dużych zanieczyszczeń powietrza naczynia rozkurczają się znacznie mniej niż powinny.

Pyły zawieszone, w szczególności PM2,5 przyczyniają się do tzw. stresu oksydacyjnego, zwiększając predyspozycje do rozwoju miażdżycy, choroby wieńcowej, zawałów serca czy udarów mózgu. Co istotne, większe osłabienie funkcji naczyń krwionośnych pod wpływem zanieczyszczeń obserwuje się u osób z nadwagą lub otyłością. 

5. Udary mózgu

Badanie opublikowane w 2016 roku wykazuje dość jasno, że w skali całego globu zanieczyszczenie powietrza odpowiada za ok. 29%. związanych z udarami mózgu tzw. utraconych lat życia. Krótkoterminowy wzrost PM2.5 o 10 μg/m³ przekłada się zaś na wzrost ryzyka zgonu z powodu udaru mózgu o 11%. Mówimy tu jednak o niedokrwiennym udarze mózgu. Ryzyko wystąpienia tzw. krwotocznego udaru mózgu (wylew) nie jest związane z zanieczyszczeniem środowiska.

6. Choroby neurodegeneracyjne

Zdaniem naukowców, ekspozycja na drobne cząstki pyłów zawieszonych podnosi poziom cytokin prozapalnych w tkance mózgowej. Przyczynia się to do powstawania chorób neurodegeneracyjnych (zwłaszcza choroba Parkinsona i choroba Alzheimera).

7. Nowotwory układu oddechowego i moczowego

Pył zawieszony został sklasyfikowany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) jako substancja o udowodnionym działaniu rakotwórczym. WHO natomiast klasyfikuje smog jako równie szkodliwy dla zdrowia jak promieniowanie UV i dym tytoniowy. Rak płuc, krtani czy gardła, ale też mniej oczywiste nowotwory jak te dotykające np. układ moczowy mogą pośrednio wynikać z przebywania na co dzień w zanieczyszczonym powietrzu. 

Najbardziej narażone są jednak płuca. W trakcie kongresu World Conference on Lung Cancer (WCLC) w 2021 roku przedstawiono wyniki analizy przeprowadzonej przez International Association for the Study of Lung Cancer (IASLC). Zdaniem badaczy zanieczyszczenie powietrza odpowiada za 14,1% wszystkich zgonów z powodu raka płuca. Jest też drugim po paleniu tytoniu najczęstszym czynnikiem ryzyka rozwoju tego nowotworu.

8. Problemy z pamięcią i koncentracją, gorsze wyniki w pracy i nauce

W badaniu hiszpańskich naukowców przeanalizowano wyniki w nauce dzieci uczęszczających do szkół podstawowych w różnych miejscach Barcelony. Zauważono m.in. korelację między położeniem przy ruchliwych arteriach komunikacyjnych, a poziomem energii i koncentracji dzieci, co przekładało się też na wyniki w nauce. Uczniowie Ci wykazywali gorszy rozwój poznawczy i słabszą pamięć od rówieśników uczących się w czystych obszarach miasta.

9. Szkodliwy wpływ na ciążę i noworodki

Większa prenatalna ekspozycja na substancje z grupy WWA przekładała się na częstsze występowanie objawów świadczących o zapaleniu górnych i dolnych dróg oddechowych u niemowląt. Występuje również korelacja między ekspozycją na smog, a mniejszą masą urodzeniową dzieci, a także koniecznością przedwczesnego porodu.

10. Skrócenie długości życia

Wreszcie długa ekspozycja na smog skraca też długość naszego życia. W przypadku Europejczyków obserwuje się średnio o 8 miesięcy krótszą oczekiwaną długość życia. Mieszkańcy Polski umierają zaś od 10 do 12 miesięcy wcześniej.

Jak bronić się przed smogiem?

Oczyszczacze powietrza

Oczyszczacze powietrza to najskuteczniejszy sposób ochrony przed zanieczyszczonym powietrzem wewnątrz budynków. Wyposażone w filtr HEPA, węglowy, a także jonizator plazmowy, oczyszczacze powietrza Klarta są w stanie kompleksowo powstrzymywać zarówno tlenki metali, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (m.in. benzo-a-piren), czy starte części klocków i tarcz hamulcowych, jak również pyłki roślin, bakterie, wirusy, a także wiele uciążliwych zapachów.

Restrykcyjne podejście do smogu wyraża się m.in. w bardzo surowym algorytmie oceny jakości powietrza, z którym skorelowana jest praca trybów automatycznych. Zaprojektowane w oparciu o najnowsze normy jakości powietrza rekomendowane przez WHO oczyszczacze powietrza Klarta stoją na straży czystego powietrza polskich rodzin. 

Maski smogowe 

Podczas przebywania na zewnątrz warto korzystać z masek smogowych. Należy szukać modeli wyposażonych w wymienne klasy min. N95 lub FFP2. Przede wszystkim jednak warto zwrócić uwagę na to, jak maska przylega do twarzy. Ma być szczelna, ale nie powodować też niepotrzebnego ucisku i dyskomfortu podczas oddychania.

Maski smogowe mogą nosić zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Jeśli jednak wiemy o złej jakości powietrza, a nie musimy danego dnia wychodzić z domu, warto zrezygnować wówczas z aktywności na dworze.

Odpowiednie wietrzenie mieszkań

Choć wietrzenie mieszkań podczas dni smogowych zdaje się przeczyć logice, nie należy z niego rezygnować. Nagromadzony w dusznych pomieszczeniach dwutlenek węgla przyczynia się bowiem do spadku poziomu energii i koncentracji, senności, a także bóli głowy.Dlatego też warto wietrzyć mieszkanie, jednak robić to z głową. Zaleca się krótkie, 5-10 minutowe interwały, 3-4 razy dziennie. Warto wówczas otworzyć okna na oścież, by zapewnić jak największy przepływ powietrza. Następnie dobrze wspomóc się oczyszczaczami powietrza, które pomogą usunąć zanieczyszczenia z dworu.

Źródła:

1. Dziubanek, G., i in. (2014), Zanieczyszczenia powietrza jako istotny modyfikowalny czynnik ryzyka zdrowotnego, http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2014/hyg-2014-1-075.pdf. Dostęp do strony internetowej: 06.11.2023

2. Jędrychowski, Wieslaw, et al. Prenatal ambient air exposure to polycyclicaromatic hydrocarbons and the occurrence of respiratory symptoms over the first year of life. European journal of epidemiology 20.9 (2005): 775-782. http://link.springer.com/article/10.1007/s10654-005-1048-1. Dostęp do strony internetowej: 06.11.2023

3. KOBiZE (2019), Krajowy bilans emisji SO2, NOx, CO, NH3, NMLZO, pyłów, metali ciężkich i TZO za lata 2015-2017, https://www.kobize.pl/uploads/materialy/materialy_do_pobrania/krajowa_inwentaryzacja_emisji/Bilans_emisji_za_2017.pdf. Dostęp do strony internetowej: 06.11.2023

4. Pałczyński C., i in. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego a alergia układu oddechowego. Rola feksofenadyny i kromoglikanu sodowego. Świat Medycyny, kwiecień 2017: 28-34